Kto dziedziczy, gdy nie ma testamentu? Zasady dziedziczenia ustawowego

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu albo gdy osoby wskazane w testamencie nie mogą lub nie chcą dziedziczyć. Wówczas z pomocą przychodzi ustawa – Kodeks cywilny szczegółowo reguluje, kto i w jakiej kolejności dziedziczy spadek.

Pierwsza grupa spadkobierców – dzieci i małżonek

Zgodnie z art. 931 § 1 k.c., w pierwszej kolejności dziedziczą:

• dzieci spadkodawcy oraz

• małżonek zmarłego.

Dzieci dziedziczą w częściach równych, a małżonek nie mniej niż 1/4 spadku. Jeśli jest tylko jedno dziecko – dziedziczy po połowie z małżonkiem.

W miejsce zmarłego dziecka wstępują jego zstępni (np. wnuki).

Druga grupa – małżonek i rodzice

Jeśli spadkodawca nie miał dzieci, spadek dziedziczą:

• małżonek (co najmniej połowę),

• rodzice,

• ewentualnie rodzeństwo i zstępni rodzeństwa (np. siostrzenice, bratankowie).

Rodzice dziedziczą po 1/4, a w razie ich śmierci – udział przypada ich dzieciom (czyli rodzeństwu spadkodawcy).

Trzecia grupa – dziadkowie

W braku małżonka, dzieci, rodziców i rodzeństwa, dziedziczą dziadkowie spadkodawcy – po 1/2 dla każdego z linii.

Jeśli któryś z dziadków nie żyje, jego udział przypada jego zstępnym (czyli ciotkom, wujkom itp.).

Czwarta grupa – pasierbowie i Skarb Państwa

Jeśli brak jest wyżej wymienionych osób:

• pasierbowie dziedziczą, jeśli ich rodzice (czyli małżonek spadkodawcy) nie żyją,

• w ostateczności – Skarb Państwa (art. 935 k.c.).

Przykład z praktyki

Pan Andrzej zmarł, nie pozostawiając testamentu. Miał żonę i dwójkę dzieci. Zgodnie z ustawą, każde z dzieci dziedziczyło po 1/3, a żona – również 1/3 (nie mniej niż 1/4, więc podział był proporcjonalny). Sąd spadku wydał postanowienie zgodnie z tą zasadą.

Cytat z orzecznictwa

„Dziedziczenie ustawowe następuje według kolejności określonej przepisami ustawy i nie wymaga zgody spadkobierców na przyjęcie konkretnej grupy dziedziczenia” – postanowienie SN z 19 czerwca 2002 r., II CKN 796/00.

Wątek psychologiczny

W przypadku braku testamentu spadkobiercy często wchodzą w konflikt – zwłaszcza, gdy relacje rodzinne były napięte. Pojawiają się pretensje, niedopowiedzenia, czasem oskarżenia o faworyzowanie. W takich sytuacjach warto działać zgodnie z literą prawa – jasno ustalając, kto i w jakiej części dziedziczy, najlepiej z pomocą prawnika.

⸻

Masz pytania o to, kto dziedziczy po zmarłym?

Skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką Tomasz Waszkiewicz w Białymstoku. Udzielam wsparcia w sprawach spadkowych – od ustalenia kręgu spadkobierców po reprezentację w postępowaniu sądowym.

Dane kontaktowe:

• Adres: ul. Sukienna 8 lok. 9, 15-881 Białystok

• Telefon: +48 690 433 085, +48 888 18 80 80

• E-mail: kancelaria@kancelariawaszkiewicz.pl